Rys historczny

Rudno zostało założone w XV wieku. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1415 roku z „Księgi Ziemi Czerskiej”, w których wspomina się Wacława z Rudna (Venceslao de Rudna). Kolejne zapiski z XV i XVI wieku wymieniają wieś jako Rudno Magna lub Rudno Maiori.

Nazwa pochodzi od słowa ruda czyli słowa oznaczającego dawny zakład hutniczy. Zwykle takie zakłady połączone były z odkrywkową kopalnią rudy żelaza.

Po Wacławie z Rudna dziedzicem wsi był Mścisław z Brunowa, od którego, w połowie XV wieku, Rudno kupił Piotr zwany Gęsia z Magnuszewa i Załęża, stolnik wyszogrodzki. Jednak Piotr Gęsia już w 1460 roku sprzedał Rudno Jakubowi z Gościeńczyc.

Jakub z Gościeńczyc był ważną osobistością w Księstwie Mazowieckim. W 1456 roku został podsędkiem czerskim, pełnił urząd zastępcy sędziego grodzkiego w Czersku. Szybko piął się po stopniach ówczesnej hierarchii urzędniczej. W 1460 roku uzyskał ważny urząd starosty czerskiego, a w 1462 roku podkomorzego czerskiego. Z czasem został jeszcze kasztelanem zakroczymskim, warszawskim i czerskim (1469 rok) oraz starostą liwskim. Ufundował parafię w Jakubowie. Dzięki stanowiskom stał się bogatym człowiekiem i skupował liczne wsie, w tym Rudno w 1460 roku. Jego żoną była Katarzyna z Walewic (od 1451 roku). Niestety kroniki nie wspominają o potomkach Jakuba z Gościeńczyc. Na mocy działu rodzinnego z 1471 roku Rudno odziedziczył młodszy brat Jakuba, Aleksy z Gościeńczyc, którego potomkowie zaczęli się podpisywać się jako Rudzińscy z Rudna herbu Prus III.

Spis podatkowy z 1576 roku wykazuje, że wieś należała do Jana Rudzieńskiego i liczyła 6 włók obszaru.

Rudzińscy w 1598 roku sprzedali swoją rodową wieś Bartłomiejowi Grabiance, który z kolei szybko sprzedał dobra Komońskim.

Rudzińscy (alias Rudzieńscy) nadal mieszkali na ziemi czerskiej i, co należy zaznaczyć, w XVIII wieku otrzymali wiele ważnych stanowisk państwowych – byli marszałkami Sejmu i wojewodami mazowieckimi. Byli też właścicielami Mińska Mazowieckiego.

Kolejnym właścicielem Rudna został Piotr Komoński. Z małżonką Katarzyną Sufczyńską miał syna Jana, który po śmierci ojca odziedziczył Rudo i inne wsie w 1662 roku. Posiadał tytuł skarbnika czerskiego. Ożenił się z Katarzyna Sufczyńską i miał z nią trzy córki : Annę, Zofię i Brygidę. Po śmierci pierwszej żony, ożenił się z Konstancja Borowską, siostra Wojciecha Fabiana Borowskiego.

Jan Komoński zmarł w 1693 roku i majątek odziedziczyły jego córki. W 1695 roku wszystkie trzy siostry, wraz z bratem stryjecznym Wojciechem, sprzedały Rudno, Rudzienko i inne wsie Janowi Karczewskiemu.

Karczewski pochodził ze starej rodziny szlacheckiej z Karczewa na ziemi czerskiej. Pieczętował się herbem Jasieńczyk i miał tytuł podczaszego warszawskiego. Należał do elektorów króla Jana III Sobieskiego. Jan Karczewski niedługo cieszył się tymi dobrami. Zmarł w 1698 roku. Miał dwóch synów: Kazimierza (vel Jan Kazimierz ) i Antoniego oraz trzy córki. Po śmierci Jana Karczewskiego jego córki zrzekły się na rzecz braci praw do majątku ojcowskiego, a bracia podzielili między sobą liczne dobra.

Jan Kazimierz wziął Rudzienko, Pogorzel i inne wsie, a Antoni Rudno – Oleksin, Podgórzno i Sępochów. Antoni Karczewski ożenił się z Heleną z Grabianków i, jak informuje Boniecki w swoim „Herbarzu”, otrzymał nawet na jakiś czas Kołbiel od swoich teściów, ale zapewne później przekazał ją swoim szwagrom, ponieważ w rodowodzie jego dzieci nie wspomina się o Kołbieli. Antoni Karczewski zmarł w 1741 roku i w tym samym roku jego synowie: Józef , Michał i Konstanty podzielili się dobrami zgromadzonymi przez Antoniego.

Dziedzicem Rudna został Michał Karczewski, który jeszcze przed objęciem Rudna zrobił duża karierę. W 1739 roku wybrano go na łowczego czerskiego, w 1745 był już cześnikiem czerskim, a w 1749 roku pisarzem grodzkim i ziemskim czerskim. W 1759 roku wybrano go na podkomorzego czerskiego – była to bardzo ważna funkcja. Karczewski odpowiadał za wszelkie podziały dóbr ziemskich i wytyczenie granic posiadłości w ziemi czerskiej. Ożenił się z Teresa Załuską, córka starosty regnowskiego. Rudno było jego główną siedzibą i zapewne istniał tu jego dwór. Michał Karczewski był bogatym szlachcicem i wykupił przed 1750 rokiem Rudzienko od potomków swego stryja. Był tez właścicielem części miasta Czerska oraz wielu innych wsi. Dzięki swej pozycji odgrywał dużą rolę na sejmiku czerskim i wybierano go też do sejmów warszawskich (1760 i 1764). Po koronacji Stanisława Augusta Poniatowskiego popierał króla – sam podpisał się pod jego elekcją, jednak później przystał, podobnie jak jego brat Józef do Konfederacji Barskiej czyli związku szlachty dążącego do obalenia króla.

Rudno leżało blisko Warszawy, więc Karczewski zawiązał konspiracyjną konfederację ziemi czerskiej (w lipcu lub wrześniu 1771 roku), a na czele postawił swego syna Stanisława. Polityczni przeciwnicy Karczewskiego zawiązali jawną konfederację na czele z Lasockim. Powstały więc dwie konfederacje barskie na jednej ziemi. Od tej pory przez wiele miesięcy trwał spór wśród konfederatów, kto ma być marszałkiem konfederacji czerskiej. W końcu zwyciężyło stronnictwo Karczewskich. Jednak konfederacki zapał Michała Karczewskiego opadł, gdy Rosjanie i wojska królewskie schwytały jego syna Stanisława (13 stycznia 1771 roku ). Udział w Konfederacji Barskiej przyniósł Karczewskiemu klęskę polityczną, gdyż konfederacja upadła w 1772 roku. Nie pełnił też u schyłku życia żadnych urzędów i tytułów. Zapewne jego dobra, w tym Rudno, były spustoszone przez wojska rosyjskie.

Udział w konfederacji doprowadził też do osobistej tragedii. Jak wspomniano do władz konfederacji wciągnął swego syna Stanisława (ur. w 1745 roku), który aktywnie uczestniczył w walkach pod komendą Kazimierza Pułaskiego. Jednak w styczniu 1771 roku Stanisław Karczewski, po krwawej bitwie, został wzięty do niewoli pod Siedlcami. Rosjanie trzymali go początkowo w więzieniu w Białej Podlaskiej, a następnie przez Mohylew, Smoleńsk przewieźli do Kazania i Tobolska (w lipcu 1771 roku). Stał się w ten sposób jednym z pierwszych polskich Sybiraków. Ojciec wstawiał się za nim u króla, również sejmik czerski podnosił ta sprawę. Stanisław Karczewski wrócił do Polski jesienią 1773 roku z tak nadwątlonym zdrowiem, że nie brał już żadnego udziału w życiu publicznym. Jego ojciec Michał Karczewski zmarł w 1782 roku, a dobra Rudna objął Stanisław, który jednak przeżył ojca tylko o rok.

Od tej pory Rudno często zmieniało właścicieli. Po 1783 roku kupił je Antoni Maciszewski, a następnie ten majątek przeszedł na jego córkę żonę Niszczyckiego. W 1791 roku Rudno kupił Marcin Chrzanowski. Kupił je dzięki temu, że pełnił wiele dochodowych urzędów. W 1779 roku został regentem komisji Skarbu Koronnego, w 1783 był już burgrabią (zarządcą) zamku warszawskiego. Kolejne lata to kolejne urzędy i tytuły – w 1785 roku wybrano go cześnikiem warszawskim, w 1788 roku – podsędkiem, a w 1794 roku – chorążym warszawskim. Król odznaczył go orderem św. Stanisława. Ożenił się z Marianną z Adryhiewiczów, z którą miał syna Maksymiliana i córki Elżbietę, Mariannę, Józefę i Rozalię. Po śmierci żony Marianny ożenił się powtórnie z Józefą z Szemplińskich i pozostawił synów: Kazimierza i Józefa oraz córkę Kunegundę. Po upadku Rzeczypospolitej Marcin Chrzanowski wyprowadził się ze stolicy i nie piastował już żadnych godności. Zajął się gospodarowaniem w licznych wsiach, które kupił. Rudno stało się jego główna siedziba i właśnie tu wybudował około 1800 roku pałac.

Po jego śmierci w 1811 roku majątek przechodzi w posiadanie wdowy – Józefy z Szemplińskich, a następnie córki Zuzanny, która poślubiła Walentego Markowskiego, sędzię pokoju (1818 rok) i posła powiatu łukowskiego (1820 rok). Po matce Rudno odziedziczył syn Władysław Markowski.

Rudno na początku XIX wieku liczyło 249 mieszkańców i znajdowało się tu 28 domów mieszkalnych. Po uwłaszczeniu folwark Rudno liczył 2004 morgi ziemi. W 1921 roku wieś Rudno liczyła 42 domy i 337 mieszkańców. Folwark zaś 4 domy i 88 mieszkańców. Wieś należała do gminy Kołbiel.

Na początku XX wieku folwark Rudno kupił Julian Świętochowski, a potem odziedziczył go jego najmłodszy syn Roman, w którego posiadaniu pozostawał do października 1944 roku. Obszar dóbr w 1929 roku wynosił 308 h.

Po 1945 roku w pałacu mieściła się szkoła podstawowa, a po kilku latach pałac uległ dewastacji. Zabezpieczono go, wzmocniono koronę murów i położono nowy dach. Mieścił się w nim Dom Pamiętnikarstwa Polskiego oraz ogólnopolski Klub Robotników Piszących.

W dniu 20 stycznia 1956 roku zespół pałacowo – parkowy w Rudnie został wpisany do Rejestru Zabytków pod numerem A 8-41. Następnie pałac został sprzedany przez Gminę Kołbiel firmie Metromis Sp. z o.o., która w roku 2001 ogłosiła upadłość.

15 listopada 2001 roku syndyk masy upadłościowej sprzedał pałac prywatnemu inwestorowi, który w roku 2003 rozpoczął renowację pałacu i adaptację do celów mieszkalnych na podstawie Decyzji Nr 807/2002 wydanej przez Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie.

Pałac rozbudowano o oranżerię, wymieniono stropy, wykonano nowa stolarkę drzwiową i okienną, utworzono poddasze użytkowe, w piwnicach wykonano basen i saunę.

PAŁAC

Odnowiony pałac stoi na zachowanych fragmentach z pierwszej połowy XIX wieku, z aleją dojazdową i podjazdem na osi od frontu oraz śladami tarasów ziemnych od strony północno-wschodniej, opadającymi ku łąkom i dwóm symetrycznie położonym stawom, rozdzielonym groblą.

PARK

Pałac jest położony w zabytkowym parku o powierzchni 9,04 h. Od strony północnej znajduje się kompleks stawów oraz rzeczka otoczona lasem olchowym.

WNĘTRZA

Układ wnętrz jest dwutraktowy, nieco przekształcony. W sieni posadzka wykonana z marmuru. W narożach frontowych budynku znajdowały się pierwotnie dwie owalne klatki schodowe.

FUNDACJA 'BYĆ WIĘCEJ’

Fundacja Moniki Gawrylak dla Kultury i Rozwoju Osobistego Być Więcej powstała z miłości do Sztuki i Człowieka, z tęsknoty za tym co piękne, nie do końca zrozumiałe, inne, ale niekoniecznie gorsze.

PAŁAC RUDNO
palacrudno.tedex-host.beep.pl

ADRES
GODZINY OTWARCIA
NEWSLETTER

Aby być z nami w stałym kontakcie, podaj swój adres mailowy.